Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nedir? Temelleri, Teknikleri ve Uygulama Alanları

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kişinin olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını fark etmesini ve değiştirmesini hedefleyen, bilimsel temellere dayalı bir psikoterapi yöntemidir. Günümüzde anksiyete, depresyon, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), fobiler ve yeme bozuklukları gibi birçok psikolojik sorunda en sık kullanılan ve etkinliği kanıtlanmış terapi yaklaşımıdır.

Bilişsel Davranışçı Terapi’nin Tarihçesi ve Gelişimi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), 1960’ların sonunda Aaron Beck tarafından geliştirilen ve bilimsel araştırmalarla desteklenen bir psikoterapi yöntemidir. BDT, bugün dünyada tek başına ya da diğer tedavi yöntemlerine ek olarak birçok psikolojik sorunun tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu terapi yönteminde amaç, yaşanan probleme etki eden işlevsiz düşüncelerin saptanması ve düzenlenmesidir. Diğer psikoterapi yöntemlerine göre daha az sayıda seans gerektirir ve seanslar daha fazla yapılandırılmıştır. BDT, terapi ekolleri arasında sıklıkla tercih edilen bir ekoldür.

Bilişsel Davranışçı Terapi’nin Temel İlkeleri

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), psikolojik sorunların nasıl ortaya çıktığını ve nasıl sürdüğünü açıklayan belirli ilkeler üzerine kuruludur. Bu ilkeler, danışanın düşünce, duygu ve davranışlarını anlamasına ve değiştirmesine yardımcı olur.

1. Psikolojik sorunlar kısmen işlevsiz düşüncelerden kaynaklanır.
   Olayları olduğundan daha olumsuz yorumlamak, felaketleştirmek veya kendini yetersiz görmek gibi düşünceler ruhsal sıkıntıları artırır.
2. Psikolojik sorunlar kısmen öğrenilmiş ve işlevsiz davranış kalıplarından kaynaklanır.
   Kaçınma, erteleme veya zararlı alışkanlıklar gibi davranışlar kişinin sorunlarını sürdürmesine neden olabilir.
3. Bireyler daha sağlıklı düşünme ve davranma biçimlerini öğrenerek sorunlarını azaltabilir.
   BDT, danışana bu becerileri kazandırmayı hedefler. Böylece kişi günlük yaşamında daha işlevsel ve dengeli adımlar atabilir.

BDT sürecinde amaç, sadece olumsuz düşünceleri değiştirmek değil, aynı zamanda yeni davranış alışkanlıkları geliştirmektir. Bunun için seanslarda uygulanan tekniklere ek olarak danışana seans dışında “ev ödevleri” verilir. Bu ödevler sayesinde danışan, öğrendiği becerileri gerçek yaşamına taşır ve terapi ilerledikçe kendi kendinin terapisti olmayı öğrenir.

BDT’de kullanılan tekniklerden bazıları şunlardır:

• Düşünce çarpıtmalarını fark etmek ve yeniden değerlendirmek
• Rol canlandırmaları ile zorlayıcı sosyal durumlara hazırlanmak
• Kaçınılan durumlarla yüzleşmek (maruz bırakma çalışmaları)
• Problem çözme becerilerini geliştirmek
• Gevşeme ve nefes egzersizleriyle bedensel rahatlama sağlamak

Bu ilkeler ve teknikler, BDT’yi hem bilimsel dayanakları güçlü hem de günlük yaşamda uygulanabilir bir terapi yöntemi haline getirir.

bilişsel davranışçı terapi-bilişsel model

BDT Stratejileri

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) sürecinde kullanılan stratejiler, danışanın sorunlarını daha sağlıklı bir şekilde ele almasına yardımcı olur. BDT teknikleri genellikle hem düşünce hem de davranış üzerinde çalışmayı içerir.

Temel BDT stratejileri şunlardır:

• İşlevsiz düşünceleri tanımlama ve yeniden yapılandırma: Kişiye zarar veren olumsuz düşüncelerin fark edilmesi ve yerine daha gerçekçi düşüncelerin yerleştirilmesi.
• Davranış aktivasyonu: Kişiyi motive eden ve keyif veren etkinliklere yönlendirme.
• Maruz bırakma çalışmaları: Kaçınılan durumlarla kontrollü şekilde yüzleşme.
• Gevşeme teknikleri: Nefes egzersizleri ve kas gevşetme yöntemleri ile kaygıyı azaltma.
• Problem çözme becerileri: Günlük yaşamda karşılaşılan zorluklarla başa çıkmayı öğrenme.
• Ev ödevleri ve egzersizler: Terapi sürecinde öğrenilen becerilerin günlük yaşama aktarılması.
• Nüksü önleme çalışmaları: Terapiden sonra sorunların yeniden ortaya çıkmasını engellemeye yönelik planlama.
• İletişim becerileri: Sağlıklı iletişim kurma yollarının geliştirilmesi.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

BDT ile Tedavi Edilebilen Psikolojik Rahatsızlıklar

BDT uygulamaları, danışanların günlük yaşamlarında karşılaştıkları stres, kaygı ve olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olur. Bu süreçte bilimsel olarak kanıtlanmış yöntemlerle kalıcı bir iyileşme hedeflenir. Örnek psikolojik rahatsızlıklar:

Anksiyete Tedavisi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), anksiyete bozuklukları için en sık tercih edilen terapi yöntemlerinden biridir. Yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal fobi, panik bozukluk ve spesifik fobilerde oldukça etkilidir. Panik atak yaşayan birçok danışan, BDT müdahaleleri sayesinde bu sorunu kontrol altına alabilmektedir.

Depresyon Tedavisi

Depresyon tedavisinde BDT, kanıta dayalı bir psikoterapi yaklaşımıdır. Yapılandırılmış oturumlar sayesinde danışanlar olumsuz düşünce döngülerini fark ederek yönetebilir. Depresyonun şiddetine bağlı olarak, bireysel BDT seansları ilaç tedavisi ile de desteklenebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

OKB tedavisinde BDT, takıntı (obsesyon) ve zorlayıcı davranışların (kompulsiyon) azaltılmasına yönelik yapılandırılmış bir süreç sunar. Terapi seanslarında danışan ve terapist işbirliği ile belirli durumlara maruz bırakma ve düşünce yeniden yapılandırma çalışmaları yapılır.

Yeme Bozukluğu

Yeme bozukluğu tedavisinde BDT, bireylerin yemekle, beden algısıyla ve kendileriyle daha sağlıklı bir ilişki kurmalarına yardımcı olur. Bu süreçte gerekirse beslenme danışmanlığı ve tıbbi destek de tedaviye eklenir.

BDT Kaç Seans Sürer

Kognitif terapinin süresine danışan ve terapist birlikte karar verirler. Yaklaşık 2-3 seanstan sonra tedavi süresinin ne kadar süreceği ortaya çıkmış olur. Bazı danışanlar için 6-10 seans yeterli olabilir. Bazı danışanlar da daha fazla seansa ihtiyaç duyabilir. Genellikle haftada bir ya da on günde bir sıklıkla devam eden seanslar ile terapiye başlanır. Danışan kendini iyi hissetmeye başladığı zaman görüşmelerin sıklığı azaltılabilir.

Diğer Psikoterapi Yöntemlerinden Farkı Nedir?

• Hedef Odaklı: Odak noktası şu anda yaşanan güncel problemlerdir. Danışanın geçmişinden çok şu anda yaşadığı probleme ve güncel durumuna odaklanılır.
• Yapılandırılmış: Her seansın gündemi seans başında belirlenir.
• Aktif ve Deneyimsel: Bilişsel Davranışçı Terapi süreci, danışanın pasif olmadığı, aktif bir şekilde terapide rol üstlendiği bir süreçtir. Ev ödevleri, okuma listeleri, seans arasında kayıt tutma, danışanın sorumluluklarına örnek olarak gösterilebilir. Seansta öğrenilen bilgilerin ve becerilerin günlük hayata aktarılması önemlidir. Bu noktada yaşantısal ödevler devreye girer. Terapist danışana bu aktarımı nasıl yapacağı konusunda destek olmakta ve önerilerde bulunmaktadır.
• Bilimsel Destek: Bilişsel Davranışçı Terapi’nin etkinliği birçok araştırma ile desteklenmektedir. BDT’nin etkinliğinin değerlendirildiği çalışmalar, anksiyete bozukluklarında, yeme bozukluklarında, öfke kontrolü problemlerinde, streste ve depresyonda tedaviye cevap oranının oldukça yüksek olduğunu göstermektedir.

Terapinin İşe Yarıp Yaramadığını Nasıl Anlayabilirim?

Terapinin İşe Yaradığını Nasıl Anlayabilirim?

Terapinin etkisini gözlemlemek için:

• Olumsuz düşüncelerde azalma
• Günlük yaşam işlevselliğinde artış
• Kaygı ve stres düzeyinde düşüş
• Daha sağlıklı ilişkiler kurma

gibi değişimler dikkate alınır. Bu gelişimler küçük adımlarla başlar ve zamanla güçlenir.

Terapiye Ne Kadar Süre Devam Etmeliyim?

Her danışan terapiye ne kadar süre devam edeceğini bilerek terapi sürecine başlamak ister. Hatta bazı kişiler minimum seans sayısını tamamlayamayacaklarını düşündükleri için terapiye başlamaktan vazgeçebilirler. Bilişsel Davranışçı Terapi’de belirli bir seans sayısına bağlı kalma zorunluluğu bulunmamaktadır. Terapi sürecinin ne kadar devam edeceğine danışan ve terapist beraber karar verir. Bu noktada kesinlikle bir zorlama ya da şart yoktur. Hatta bazı danışanlar 2 veya 3 seansta bile umut verici sonuçlar alabilmektedir.

Online BDT

Bilişsel davranışçı terapi  yüz yüze yapılabilir. Yüz yüze terapiyi tercih etmeyen kişiler için online BDT seansları etkili bir alternatiftir. Araştırmalar, online bilişsel davranışçı terapinin etkinliğinin yüz yüze seanslarla benzer olduğunu göstermektedir. Online terapi sayesinde, bulunduğunuz yer fark etmeksizin uzman desteği alabilir, seanslara evinizin konforundan katılabilirsiniz.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), düşünce, duygu ve davranış döngünüzü düzenlemenize yardımcı olan, bilimsel olarak kanıtlanmış bir terapi yöntemidir. İzmir’de bireysel, çift ve aile danışmanlığı alanında çalışan bir klinik psikolog olarak, hem Seferihisar’daki ofisimde yüz yüze terapi hem de online seanslarla danışanlarıma destek sunuyorum.