Hangi Tarzlarda İletişim Kuruyoruz?

Çoğu kişi ilişkilerinde kendilerine güvenlerinin daha fazla olmasını istiyor, ancak nasıl daha fazla kendine güvenen bir iletişim kuracağını bilmiyor. Kişinin kişilerarası iletişimde kurulan iletişim tarzlarını bilmesi, eksik veya gelişime açık yönleri fark etmesi ve üzerine çalışması için önemlidir. Bu yazımda temel iletişim tarzlarının neler olduğunu ve genel özelliklerini inceleyeceğiz.

İletişim tarzları:

• Pasif 
• Saldırgan
• Pasif agresif 
• Asörtif (kendine güvenen)

Pasif, Asörtif ve Saldırgan İletişim Tarzlarını Birbirinden Ayırma 

Farklı iletişim tarzlarının sözlü ve sözlü olmayan özelliklerini bilmek önemlidir. Bu şekilde kendimizdeki ve başkalarındaki pasif, asörtif veya saldırgan davranışları fark edebiliriz.

Davranışı değiştirmenin ilk adımı, davranışın hangi yönünü değiştirmemiz gerektiğini belirlemektir. Örneğin kendine güvenen bir konuşma içeriğiniz olabilir yani sözlü becerileriniz iddialıdır ancak sözlü olmayan iletişiminiz oldukça pasif olabilir. Bu, beden diliniz ve sözlü iletişiminiz çelişiyor demektir. Örneğin, asörtif bir ifade olan “Bunu yapman hoşuma gitmiyor” ifadesinin sessiz bir ses tonuyla ve göz teması kurulmadan söylenmesi, kişiyi zayıf gösterir ve sözlü mesajı ciddiye alınmaz.

Aşağıdaki açıklamaları okurken repertuarınıza eklemeniz veya çıkarmanız gereken davranışları not edin!

Pasif İletişim 

Duygu, düşünce ve inançlar dürüstçe ifade edilmez. Böylece  başkaları kolaylıkla kişinin haklarını ihlal edebilir. Pasif iletişim sırasında kişi, kendi zararına olacak olsa bile davranışını karşısındaki kişinin isteklerine, düşüncelerine veya fikirlerine göre şekillendirir.

Sözel özellikler:

• Sessiz konuşma
• Tereddütlü, duraksamalarla dolu bir konuşma
• Yumuşak, kararsız bir sesle özür dileme
• “Çok fazla sorun olmazsa …” gibi ifadeler kullanma
• Genellikle donuk ve monoton konuşma 
• Aşırı yumuşak veya sıcak ses tonu
• Sıkça gerekçelendirme yapma, “Normalde hiçbir şey söylemem ama..”
• Özür dileme, “Rahatsız ettiğim için çok üzgünüm ..”
• “Önemli değil” veya “Gereği yok” ifadeleri
• Kendini küçümseme, “Ben işe yaramaz biriyim..” veya “Beni bilirsin …”

Sözlü olmayan özellikler:

• Göz temasından kaçınma, yere bakarak konuşma
• Dik olmayan kambur bir duruş
• Elleri sıkma
• Öfkeyi göz kırparak veya gülerek ifade etme
• Kolları çapraz şekilde bağlama

Düşünme tarzı:

• “Önemsizim”
• “Duygularım, ihtiyaçlarım ve düşüncelerim diğer insanlarınkinden daha az önemli”
• “İnsanlar benim hakkımda kötü düşünecek veya benden hoşlanmayacak “
• “Hayır dersem, birisini üzebilirim”

Avantajı:

• Kişi özverili, iyi biri olduğu için övgü alabilir.
• Genellikle inisiyatif almadığı için işler ters gitse de suçlanma
• Başkalarından bakım ve koruma alır
• Çatışmadan kaçınmayı sağlar. Böylece kısa vadede anksiyeteyi azaltabilir.

Dezavantajı:

• Patlayan öfke nöbetleri.
• Mantıksız taleplere maruz kalma.
• Sağlıklı olmayan ilişkilerde sıkışıp kalma.
• Öfke ve hayal kırıklığını bastırılırken, daha olumlu duyguların azalması.
• Düşük özgüven.

Saldırgan İletişim

Sözel özellikler:

• Sert, alaycı veya küçümseyen konuşma tarzı
• Hızlı konuşma
• Suçlayıcı kelimelerin vurgulanması
• Yüksek ses, bağırma
• Tehdit kullanımı, “Dikkat etseniz iyi olur” veya “Yapmazsanız …”
• Aşağılama, “Şaka yapıyor olmalısın …” veya “Bu kadar aptal olma…”
• “Olmalı”,“ kötü ”,“ zorunda ”gibi kavramları vurgulayan yargılayıcı yorumlar
• Övünme, “Seninki gibi sorunlarım yok”
• Kişisel görüşlerin mutlak gerçekler gibi sunulması, “Kimse böyle davranmak istemez” veya “Yaptığın şey işe yaramaz “
• Tehdit edici sorular, “Henüz bitirmedin mi?” veya “Böyle davranmaya devam edersen ne olacağını biliyor musun?”

Sözlü olmayan özellikler:

• Diğer kişinin alanına izinsiz girme
• Diğer kişiye gözleri dikerek bakma
• Yumruk sıkma gibi sert hareketler
• Sabırsızca uzun adımlarla yürüme, dolaşma
• Diğer kişinin üzerine doğru eğilerek konuşma
• Kolları çapraz bağlama (ulaşılamaz olmak)
• Gülümseme küçümsemeye dönüşebilir
• Kızgınken kaşlarını çatma
• Çene sıkma

Düşünme tarzı:

• “O beni yenmeden ben onu yenmeliyim”
• “Yaşam bir savaş ve ben bu savaşı  kazanmalıyım”
• “İstediğimi elde etmenin tek yolu saldırgan olmak”

Avantajı:

• Başkalarının teklifinizi kabul etmesini sağlarsınız çünkü sizden korkarlar
• Saygı görebilirsiniz. (aslında saygı değil korku olsa da)
• İşler sizin istediğiniz gibi sonuçlanma eğilimindedir
• Daha az savunmasız hissedersiniz
• Kontrolü elinde tutma hissi verir
• Gerginliği kısa vadede alır
• Güçlü hissettirir.

Dezavantajı: 

• Davranışınızı çevrenizdekiler düşmanca algılarlarlar ve size kızarlar 
• Bu, çevrenizdeki kişilerde paranoya veya korku duygusuna neden olabilir
• Her zaman başkalarını kontrol etmeye çalışıyorsanız, rahatlamak sizin için zor olabilir
• İlişkileriniz olumsuz duygular içerme ve istikrarsız olma eğilimindedir 
• Saldırgan insanlar derinlerde aşağılık duygusu ile baş etmeye çalışırlar 
• Suçluluk ve utanç duygularına sebep olur
• Özgüven ve öz saygının azalmasına sebep olur

Asörtif (Kendine Güvenen) İletişim

Sözel özellikler: 

• Rahat ve sıcak ses tonu
• Akıcı, sabit ve eşit hızda konuşma
• Samimi ve net bir iletişim 
• Aşırı yüksek veya sessiz olmayan ses. Duruma uygun şekilde ses yükselebilir
• Kısa ve öz olan “Ben” ifadeleri (“beğendim”, “istiyorum”, “sevmiyorum”)
• İşbirliği ifadeleri, “Bu konudaki düşüncelerin neler?”
• Vurgulu ilgi ifadeleri, “Şunu yapmak isterim”
• Kişisel fikirlerin mutlak gerçekler şeklinde sunulmaması “Benim deneyimim…, benim fikrim…”
• Suçlayıcı olmayan yapıcı eleştiri, “Sözümü kestiğinizde rahatsız oluyorum”
• Başkalarının fikirlerini anlamaya çalışma, “Bu durum sizin fikirlerinizle nasıl örtüşüyor?”
• Diğer çözüm yollarını keşfetme isteği, “Bu sorunu sence nasıl aşabiliriz?”

Sözlü olmayan özellikler:

• Yumuşak göz teması
• Dik, dengeli, açık vücut duruşu
• Açık el hareketleri
• Memnun kaldığında gülümsemek
• Rahat yüz, çene

Düşünce tarzı:

• “Benden faydalanmana izin vermeyeceğim ancak bu yaptıkların için sana saldırmayacağım da.”

Avantaj:

• Kendi hak, ihtiyaç ve düşüncelerinizin arkasında ne kadar durursanız, kendinize o kadar çok güvenirsiniz. 
• Benlik saygınız artar. 
• İstediğiniz alma şansınız artar
• Kendinizi doğrudan ifade etmek, kızgınlığınızın artmasını engeller. 
• Kendinizi koruma amaçlı kendinizle daha az meşgul olursanız,  başkalarını daha kolay görebilir, duyabilir ve sevebilirsiniz.

Dezavantaj:

• Arkadaşlarınız / aileniz daha önce pasif olmanızdan fayda sağlamış olabilir ve yeni asörtif davranışlarınızı sabote etmek isteyebilirler.
• Çocukluğunuzdan beri sahip olduğunuz inançları ve değerleri yeniden şekillendirmeniz zaman alabilir ve sizi zorlayabilir.
• Asörtif iletişim her zaman istediğinizi elde edeceğinizin anlamına gelmez. Garanti vermez.

Asörtif Olma Haklarımızı Tanıyalım

• “Hayır” deme hakkınız var.
• Davranışınızı gerekçelendirmek için hiçbir neden veya mazeret sunmama hakkına sahipsiniz. Çoğu zaman basitçe  “istemiyorum” demeniz yeterli.
• Başkalarının problemlerine çözüm bulmaktan sorumlu olup olmadığınıza karar verme hakkına sahipsiniz. Etki edebilirsiniz ama bu sizin sorumlu kişi olduğunuz anlamına gelmez. 
• Fikrinizi değiştirme hakkına sahipsiniz.
• Birinin fikrine katılmama hakkına sahipsiniz.
• Hata yapma ve hatanızdan sorumlu olma hakkına sahipsiniz.
• ‘Bilmiyorum’ deme hakkına sahipsiniz.
• Karar verirken mantıksız olma hakkına sahipsiniz.
• ‘Anlamıyorum’ deme hakkınız var.
• ‘Umrumda değil’ deme hakkına sahipsiniz.

Bu hakların önemli bir özelliği, sorumluluklarla bağlantılı olmalarıdır. Kendi düşüncelerinize, davranışlarınıza ve duygularınıza karar verme hakkınız vardır ancak aynı zamanda sorumluluk da almanız gerekebilir.