Stres Belirtileri Nelerdir? Stresli Olduğumuzu Nasıl Anlarız?
Stres Belirtileri Nelerdir? Stresli olduğumuzu nasıl anlarız?
Modern yaşamın kaçınılmaz bir parçası olan stres birçok insanın günlük yaşantısını etkilemektedir. Stresli durumlarda herkesin verdiği tepkiler birbirinden farklı olduğu gibi, stresle başa çıkma biçimleri ve yaşanan stres semptomları da kişiden kişiye değişir.
Zor durumlarda stresli olmak kaçınılmazdır. İş görüşmesi, sınavlar, gerçekçi olmayan beklentiler, güvensiz bir iş veya aile ortamı, çatışmalar karşısında stresli hissetmek doğaldır. Birçok kişi stresli durum ortadan kalktığında veya zorlu durumla başa çıkmayı öğrendikçe stresi zamanla azalır. Ancak stresli durum ortadan kalkmasına rağmen kişi rahatlayamıyor ve hala yaşam kalitesi olumsuz etkileniyorsa stres kronik hale gelmiş olabilir.
Bu yazıda stresin fiziksel, duygusali bilişsel ve davranışsal semptomları ile etkili stres yönetimi konularını ele alacağız.
Stres nedir?
Stres, zorlayıcı bir durumun neden olduğu endişe ve gerginlik hali olarak tanımlanabilir. Çevremizdeki koşulların talepleri sahip olduğumuz kaynakları aştığında stres yaşarız.
Stres denince aklımıza genellikle olumsuz bir durum gelse de alında stres bizi yaşamımızdaki zorluk ve tehlikelerle mücadele etmeye sevk eden doğal ve faydalı bir tepkidir. Vücudun yeni durumlara uyum sağlamasına yardımcı olur. Bizi uyanık, motive ve tehlikelerden kaçmaya hazır tutar. Örneğin yakında önemli bir sınavınız olduğunu düşünün. Stres tepkisi daha fazla çalışmanıza ve daha uzun süre uyanık kalmanıza yardımcı olabilir. Dışarı çıkıp gezmek yerine kütüphanede kalmanız için sizi motive eder.
Herkes bir dereceye kadar stres yaşar ancak strese verdiğimiz tepki ve onunla başa çıkma şeklimiz genel refahımız üzerinde büyük bir fark yaratır. Stres semptomları rahatlama dönemleri olmadan uzun süre devam ettiği zaman stres bir sorun haline gelir.
Stresi ne tetikler? Stres faktörleri nelerdir?
Stres herkes için farklı yaşam deneyimleri tarafından tetiklenebilse de bazı yaygın stres faktörleri şunlardır:
- Sevilen birinin kaybı veya boşanma gibi zorlu yaşam olayları
- Taşınma, evlenme, bebek sahibi olma gibi yenilikler
- Sağlık sorunları / kronik hastalıklar
- İşte veya okulda iletişim sorunları
- Ekonomik problemler
- İş yükü ve yüksek beklentiler
- Kişilerarası çatışmalar
- Gürültülü veya kaotik bir ortamda yaşamak
- Çok fazla sorumluluk almak / hayır diyememek
- Aşırı sosyal medya kullanımı
Stres semptomları nelerdir?
Stres belirtileri fiziksel, duygusal, bilişsel ve davranışsal olmak üzere dörde ayrılır. Yani stresin vücudunuz, düşünceleriniz, duygularınız ve davranışınız üzerinde olumsuz etkileri vardır. Stres belirtilerinin farkında olmak stresi tanımada önemlidir. Yaygın stres semptomlarını bilmek onları yönetmenize yardımcı olabilir. Stres belirtileri siz farkında olmasanız da sağlığınızı etkiliyor ve yaşam kalitenizi düşürüyor olabilir. Kronik hale gelen stres, yüksek tansiyon, kalp hastalığı, felç, obezite ve diyabet gibi birçok sağlık sorununa yol açabilir.
Fiziksel Semptomlar
Stres genellikle bedende belirgin fiziksel semptomlarla kendini gösterir. Bu semptomlardan en yaygın olanlar:
- Baş ağrısı
- Kas gerginliği
- Mide ve sindirim rahatsızlıkları
- Uyku ve yeme düzeninde bozulma
- Yorgunluk hissi
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması
- Göğüs ağrısı
- Kalp atışının hızlanması
- Baş dönmesi
- Titreme
Bu belirtilerin her zaman stres tepkisi olmayabileceğini unutmayın. Eşlik eden farklı bir sağlık sorununuz varsa veya yakın zamanda bu belirtilere yönelik doktor kontrolünden geçmediyseniz öncelikle kontrolden geçmelisiniz.
Bilişsel Semptomlar
- Konsantrasyon eksikliği
- Hafıza sorunları
- Düşünce akışının hızlanması
- Endişeli düşüncelerde artış
- Kararsızlık veya kötü kararlar verme
- Unutkanlık
- Beyin sisi
- Olumsuza odaklanmak
Duygusal Semptomlar
Stres, duygusal durum üzerinde de etkilidir. Strese eşlik eden yaygın duygusal problemler:
- Anksiyete veya depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklar
- Depresyon
- Sinirlilik
- Panik atak
- Kolayca tedirgin olmak
- Sakinleşmekte zorlanmak
Davranışsal Semptomlar
Stresin davranışlar üzerinde de olumsuz etkisi olabilir.
- Çok fazla veya çok sık alkol tüketmek
- Aşırı veya yetersiz beslenme
- Kumar, seks, alışveriş, oyun gibi bağımlılıklar
- Belirli yerlerden, insanlardan veya görevlerden kaçınma
- Erteleme
- Tırnak yeme, yerinde duramama
Stres ölçülebilir mi?
Stresi doğrudan ölçen bir test yoktur. Stres subjektiftir ve sadece bunu yaşayan kişi yaşadığı stresin sorun olup olmadığını belirleyebilir. Herkes için stres farklı şeyler ifade eder. Bir kişide strese neden olan bir durum bir başkasını rahatsız etmeyebilir.
Öte yandan psikolojik ölçekler yaşadığınız stresi anlamanıza ve yaşamınızda ne gibi sorunlara yol açtığını belirlememizde yol gösterici olabilir. Bu ölçekler mutlaka bir profesyonel tarafından değerlendirilmelidir. Eğer kronik stresiniz varsa yüksek tansiyon, sindirim problemleri gibi fiziksel sorunlar da tanı koymaya yardımcı olabilir.
Stres Yönetimi
Stres yönetimi konusunda bilgi sahibi olmak, daha sağlıklı bir şekilde başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Dünya Sağlık Örgütünün stres yönetimi kılavuzuna göre aşağıdaki yöntemler stresle başa çıkmada etkilidir.
Günlük rutin oluşturmak
Günlük bir rutini takip etmek zamanı verimli kullanmanıza ve kontrolün daha fazla elinizde olduğunu hissetmenize yardımcı olabilir. Düzenli yemek yemek, aile üyeleri veya arkadaşlarla vakit geçirmek, egzersiz yapmak, günlük işler ve diğer keyif veren aktiviteler için program yapmak faydalıdır.
Düzenli Uyku
Yeterli uyku almak hem fiziksel hem de psikolojik sağlık için oldukça önemlidir. Uyku hijyeni de denen uyku alışkanlıklarınıza dikkat etmelisiniz. Uyku hijyeni için öneriler:
- Hafta sonları da dahil olmak üzere her gece aynı saatte yatmaya ve her sabah aynı saatte kalkmaya çalışın.
- Mümkünse uyuduğunuz oda sessiz, karanlık ve ideal sıcaklıkta olmalı.
- Uyumadan bir saat önce önce televizyon, bilgisayar ve telefon gibi elektronik cihazların kullanımını sınırlayın.
- Yatmadan önce ağır yemek yemekten ve alkol, kafein almaktan kaçının.
- Gün içinde egzersiz yapın. Fiziksel olarak aktif olmak geceleri daha kolay uykuya dalmanıza yardımcı olabilir.
Sosyal destek
Sosyal destek, duygusal yükü hafifletir. Aileniz veya arkadaşlarınızla düzenli iletişim halinde olun. Endişelerinizi ve duygularınızı güvendiğiniz kişilerle paylaşın. Başkalarıyla bağlantı kurmak daha az stresli hissetmemize yardımcı olabilir. Sadece stresli olduğunuz zamanlarda değil düzenli olarak size iyi gelen insanlarla vakit geçirin.
Haberleri takip etme süresini sınırlayın
Televizyon ve sosyal medyadaki haberleri sürekli takip etmek stresi artırabilir. Eğer stresinizi arttırdığını fark ederseniz geçirdiğiniz süreyi sınırlayın. Gün içinde belli ve kısıtlı saatlerde haberleri takip edin.
Aktif olun
Fiziksel aktivite, stresi azaltmanın oldukça etkili bir yoludur. Stres hormonlarını azaltır ve endorfin salgılayarak duygu durumunu iyileştirir.
Profesyonel Yardım Almak
Stresle başa çıkma konusunda tek başına zorlananlar için profesyonel yardım almak önemlidir. Bir psikoterapist ile çalışmak, stresin temel nedenlerini anlamanıza ve onlarla baş etmek için etkili çözümler geliştirmenize yardımcı olacaktır. Psikolojik sağlık için stres risk faktörüdür. Kendinizi bunalmış hissediyorsanız, stresle başa çıkmak için uyuşturucu ya da alkol kullanıyorsanız ya da kendinize zarar verme düşünceleriniz varsa en kısa zamanda tıbbi yardım almalısınız.