Anksiyete Bozuklukları: Belirtileri, Tedavisi ve Öneriler

Anksiyete bozukluğu, yoğun, aşırı ve sürekli endişe ve korku ile karakterizedir. Bu duygular gerçek tehlikeyle orantısızdır ve kişi duygusunu kolaylıkla kontrol edemez. Aile ilişkileri, akademik yaşam, sosyal ilişkiler ve kariyer gibi farklı yaşam alanları olumsuz etkilenebilir.

Anksiyete bozukluklarının farklı türleri vardır. Her türün kendine özgü semptomları ve tetikleyicileri mevcuttur.  Örneğin sosyal kaygı ve sağlık kaygısı farklı semptomlara ve tetikleyicilere sahiptir. Bir kişi birden fazla anksiyete bozukluğuna sahip olabilir. Bazı yaygın türler şunlardır:

• Yaygın anksiyete bozukluğu: Yaşamın çeşitli yönleriyle ilgili aşırı, kontrol edilemeyen endişe ile karakterize bir sağlık durumudur. Kişi genellikle iş, sağlık, aile ilişkileri, finans gibi konularda endişe duyarlar. 
• Panik bozukluk: Panik atak, gerçek bir tehlike veya görünürde bir sebep yokken şiddetli fiziksel reaksiyonları (terleme, hızlı kalp atışı, nefes darlığı gibi) tetikleyen ani ve yoğun bir korku deneyimidir. Panik ataklar korkutucu olabilir ancak tehlikeli değildir.. Kişi panik atak sırasında kontrolünü kaybettiğini, kalp krizi geçirdiğini, hatta öldüğünü düşünebilir. Herkes  yaşamı boyunca bir veya iki kez panik atak geçirebilir. Ancak panik ataklarınız tekrarlayıcı hale geldiyse, sürekli olarak başka bir atak korkusu hissediyorsanız ve panik atağınızı tetikleme ihtimalı olan yerlerden, kişilerden ve durumlardan kaçınıyorsanız, “panik bozukluk” sorunununuz olabilir.
• Spesifik fobiler: Çok az tehlike oluşturan veya hiç tehlike oluşturmayan bir şeye karşı duyulan yoğun, mantıksız korkudur. Fobisi olan yetişkinler bu korkuların mantıksız olduğunu bilseler de kaygılarını kontrol edemezler. Korkulan nesne veya durumla yüzleşmeyi düşünmek bile dehşet verici olabilir ve anksiyete belirtilerini beraberini tetikleyebilir. Uçak fobisi, köpek fobisi veya iğne fobisi spesifik fobilere örnektir.
• Sosyal kaygı: Sosyal Fobi olarak da bilinen Sosyal Kaygı Bozukluğu, genellikle utanç verici veya aptalca bir şey yapmaktan, yargılanmaktan veya kötü bir izlenim bırakmaktan duyulan korku nedeniyle sosyal durumlarda hissedilen rahatsızlık ile karakterizedir. 

Anksiyete Bozukluklarının Belirtileri

Anksiyete bozukluklarının hem fiziksel hem de psikolojik belirtileri vardır.

Fiziksel belirtiler:  Herhangi bir görünür tıbbi neden olmaksızın yaşanan kas gerginliği, hızlı kalp atışı, baş ağrısı,  terleme, titreme, mide-bağırsak sorunları sayılabilir.

Endişeyi kontrol edememek: Yaşanan kronik endişe ve gerginlik durumla orantısız ve mantıksız olsa da kişi kaygısını kontrol edemez. Kaygı duyulan durumun gerçekleşme olasılığının az ya da sıfıra yakın olduğunu bilmek de kişiyi rahatlatmaz. Belirsizlik önemli bir anksiyete kaynağı olduğu için kaygıyı kontrol etmeye çalışmak işe yaramaz.

Kaçınma Davranışı: Anksiyeteyi tetikleyen veya tetikleme ihtimali bulunan durumlardan kaçınmayı içerir. Örneğin sağlık kaygısı olan biri kötü bir haber alacağı korkusu nedeniyle doktor randevularını iptal edebilir. Sosyal fobisi olan kişi arkadaş buluşmalarına bahaneler uydurarak katılmayabilir.

Uyku ve yeme bozuklukları: Uykuya dalmada, uykuyu sürdürmede zorluk veya gece uyanmaları görülebilir. Aç olunmasa da fazla yemek yeme veya çok az yemek yeme sonucu istemeden kilo alma-verme sorunları yaşanabilir.

Konsantre olmada zorluk: İstenmeyen düşünceler, endişeler ve fiziksel belirtiler nedeniyle görevlere odaklanmak zorlaşır.

Anksiyete Bozukluklarının Tedavisi

Anksiyete bozukluklarının tedavisinde ilaç tedavisinden, psikoterapiden, yaşam tarzı değişikliklerinden ve kendi kendine yardım kitaplarından faydalanılır. Anksiyete bozukluğunun şiddetine ve türüne bağlı olarak kullanılan stratejiler farklılık gösterebilir.

Psikoterapi

Psikolog ve hastanın birlikte çalıştığı, işbirliğine dayalı bir süreçtir. Neden kaygılı hissettiğinizi, tetikleyicilerinizin neler olduğunu ve bunlara nasıl tepki verdiğinizi anlamak temel amaçtır. Anksiyete ile başa çıkma stratejileri geliştirmek için hasta desteklenir. Kaygı yönetimi hakkında psikoeğitim de psikoterapinin bir parçasıdır. Anksiyete tedavisinde sıklıkla kullanılan psikoterapi çeşitleri şu şekildedir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi
• Kabul ve Kararlılık Terapisi
• Sanat Terapisi
• Grup Terapisi
• Diyalektik Davranış Terapisi

Yaşam tarzı değişiklikleri

Düzenli egzersiz: Fiziksel aktivite sonucu salgılanan endorfin hormonu psikolojik sağlık için faydalıdır ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz kortizol düzeyini düşürerek genel stresi ve kaygıyı azaltabilir. Ayrıca fiziksel aktivite, dikkati geleceğe yönelik kaygılı düşüncelerden ve endişelerden uzaklaştırarak şimdiki ana getirir. Uyku kalitesine katkıda bulunur.

Sağlıklı ve dengeli beslenme: Yiyeceklerin tek başına kaygı üzerine etkisi olmasa da bazı besinler ve beslenme düzenleri, psikolojik sağlığı olumlu yönde etkileyebilir ve belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Dengeli bir beslenme planı, kan şekerinin dengede tutulması ve dehidrasyon yaşanmaması önemlidir. Aşırı kafein veya alkol tüketimi bazı kişilerde anksiyete belirtilerini şiddetlendirebilir. Ölçülü olmak ve tüketimi  azaltmak faydalı olabilir.

Uyku düzeni: Uyku eksikliği kaygıyı artırabileceğinden, uyku hijyenine dikkat etmek çok önemlidir. Uyku rutini oluşturmak, uykuyu olumsuz etkileyebilecek kafein, alkol ve yağlı yiyecekleri uyku saatine yakın tüketmemek, yatak odasının ısısının ve ışığının uyku için uygun olması dikkat edilebilecek noktalardan birkaçıdır.

Stres azaltma teknikleri: Yoga, meditasyon, nefes egzersizleri veya aşamalı kas gevşetme egzersizi gibi teknikler yardımcı olabilir.

İlaç tedavisi

Anksiyete bozukluklarında psikoterapi ve ilaç tedavisi bir arada kullanılabilir. İlaçlar mutlaka psikiyatrist tarafından reçete edilmelidir. Psikoloğunuz dahi ilaç önerisinde bulunsa kesinlikle kullanmayın.

Kendi Kendine Yardım Kitapları

Psikolojik sağlık ve kaygı yönetimi konusunda destek olabilecek kitap önerilerim:

• Gençler için Stres Azaltma Çalışma Kitabı, Gina Biegel, Psikonet Yayınları
• Endişe Tedavisi, Robert L. Leahy, Psikonet Yayınları
• Utangaçlık ve Sosyal Kaygı Çalışma Kitabı, Martin M. Antony, Richard P. Swinson, Psikonet Yayınları
• Kaygı ve Endişe Çalışma Kitabı, David A.Clark & Aaron T. Beck,  Psikonet Yayınları
• Yaygın Kaygı Bozukluğu Çalışma Kitabı, Melisa Robichaud Michel J. Dugas, Psikonet Yayınları
• Panik Atakta, Dr. David D. Burns, Psikonet Yayınları
• Eyvah! Kötü Bir Şey Olacak, Dr. H.Alp Karaosmanoğlu, Psikonet Yayınları
• Sosyal Fobiden Hayata Yolculuk, Doç. Dr. Kadir Özel, Epsilon

Ne zaman profesyonel yardım almalısınız?

• Çok fazla endişe duyduğunuzu ve bu durumunu, ilişkilerinizi veya hayatınızın diğer alanlarını olumsuz etkilediğini düşünüyorsanız,
• Kaygınız yaşamınızın birden fazla alanını etkiliyorsa,
• Yaşadığınız problemler 6 aydan fazladır devam ediyorsa,
• Depresif hissediyorsanız, yeme ve uyku problemleri yaşıyorsanız,
• Kaygınız ile kendi kendinize baş etmeye çalışmış ama başarılı olamadıysanız,
• Kaygınıza ek olarak madde ve alkol sorunu yaşıyorsanız Baş ağrısı, sindirim sorunları gibi fiziksel sorunlar yaşıyorsanız profesyonel yardım almalısınız.