İlişkilerde Güvensizlik Şeması
Güven duygusu içinde yaşadığımız belirsiz ve karmaşık dünyada özgürce hareket edebilmeyi sağlar. Güven, sağlıklı ilişkilerde bulunması gereken duygusal ihtiyaçların başında gelir. Hem kişisel hem de profesyonel yaşamda mutlu ve tatmin edici ilişkilerin ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak belirsizliklerle dolu yaşamda zaman zaman güvensizlik şeması baş gösterir. Bu duygunun seviyesi arttıkça kişinin yaşamının kısıtlanması ve ilişkilerinde sorunlar yaşanması kaçınılmaz hale gelir.
İlişkilerde güvensizlik şeması başkalarının onu inciteceği, kötüye kullanacağı, aşağılayacağı, aldatacağı, yalan söyleyeceği veya manipüle edeceği beklentisini içerir. Genellikle zararın kasıtlı, haksız yere ya da aşırı ihmalin sonucunda meydana geldiği algısı hakimdir. Kişi kendini her zaman aldatılan ya da kısa çöpü çeken kişi olarak tanımlar.
Güvensizlik şeması olan kişilerin temel ihtiyaçları dürüstlük, güvenilirlik, sadakattir. Ancak gerçeği algılamalarında oluşan sapmalar nedeniyle bu ihtiyaçlar nadiren karşılanır. İlişkilerde süreklilik arz eden güvensizlik şeması hakimdir.
Güvensizlik şeması nasıl gelişir?
Güven duygusunun hissedilmediği ve tekrar tekrar güven kırıcı deneyimlerin yaşandığı aile ortamları güvensizlik şemasının gelişiminde en önemli faktördür. Çocukluk dönemindeki arkadaş ilişkileri, diğer önemli bakım verenler ya da öğretmenler ile yaşanan olumsuz deneyimler de bu şemanın kökeni olabilir. Tüm bu olumsuz yaşantılar kişiye kimseye güvenemeyeceğini ve dünyanın tehlikeli bir yer olduğunu öğretir.
Güvensizlik şemasının ilişkilerdeki yansıması nasıldır?
Güvensizlik şeması etkinleştiğinde kendini üç farklı şekilde gösterir. Bunlar şemaya teslim olma, şemadan kaçınma veya şemanın aşırı telafisi şeklindedir.
Şemaya teslim olma
Güvensizlik şemasına teslim olan kişi hayatında kendisi için iyi olmayan insanlara yer verir. Tekrar eden deneyimler nedeniyle şema devam eder. Kendini kullanan arkadaşlar ya da sadakatsiz partnerler seçer.
Şemadan Kaçınma
Kişi güven duygusunun hasar görmemesi için yakın ilişkilerden, sır vermekten kaçınabilir. Yoğun duygularla başa çıkmak için çok fazla alkol alabilir, uyuşturucu kullanabilir veya aşırı yemek yiyebilir. Amaç rahatsızlık veren bu duygudan kaçmaktır.
Şema aşırı telafisi
Kişi terk edilmeyeceğinden emin olmak için partnerine adeta yapışır, sürekli güvence arayışındadır. En ufak bir ayrılık yoğun öfke duygularına yol açar. Başkaları onu kandırmadan o başkalarını kandırmaya çalışır.
Terapide Güvensizlik Şeması Nasıl ele Alınır?
Şema terapide güvensizlik şemasının yaşamda ne tür olumsuz durumlara yol açtığı anlaşılmaya çalışılır. Tedavinin başlangıcında güvensizlik deneyimleri normalmiş gibi algılandığı için kişi şemanın maliyetinin farkında olmayabilir. Terapist danışanın hayatında güvenli bir alan yaratmasına yardımcı olur. Kendini güvende hissetmesi için gerekli becerileri kazanması için çalışılır. Amaç danışanın temel ihtiyacı olan güven duygusunun tekrar kazanılmasına yardım etmektir.